१०.०९ सूक्तयः। ०८. आचारः प्रथमो धर्मः
९. सूक्तयः। कक्षा दशमी। शेमुषी। CBSE संस्कृतम्। अष्टमः श्लोकः आचारः प्रथमो धर्मः इत्येतद् विदुषां वचः।तस्माद् रक्षेत् सदाचारं प्राणेभ्योऽपि विशेषतः॥८॥ शब्दार्थः – आचारः – व्यवहारः। बरताव प्रथमः – प्रमुखः। पहला, महत्त्वपूर्ण धर्मः – कर्तव्यम्। इति – ऐसा एतत् – यह विदुषाम्…
१०.०९. सूक्तयः। ०७. य इच्छत्यात्मनः श्रेयः।
९. सूक्तयः। कक्षा दशमी। शेमुषी। CBSE संस्कृतम्। सप्तमः श्लोकः य इच्छत्यात्मनः श्रेयः प्रभूतानि सुखानि च। न कुर्यादहितं कर्म स परेभ्यः कदापि च॥७॥ शब्दार्थः – यः – जो इच्छति – वाञ्छति। चाहता है। आत्मनः – स्वकीयः। स्वस्य। खुद का श्रेयः – कल्याणम्।…
१०.०९. सूक्तयः। ०६ वाक्पटुर्धैर्यवान् मन्त्री। मन्त्री कैसा होना चाहिए?
९. सूक्तयः। कक्षा दशमी। शेमुषी। CBSE षष्ठः श्लोकः वाक्पटुर्धैर्यवान् मन्त्री समायामप्यकातरः।स केनापि प्रकारेण परैर्न परिभूयते।। ६।। शब्दार्थः – वाक्पटुः – संभाषणचतुरः। बोलने में चतुर धैर्यवान् – जल्दबाजी न करने वाला मन्त्री – परामर्शकः। सलाह देने वाला, बोलने वाला सभायाम् –…
१०.०९ सूक्तयः। ०५. यत् प्रोक्तं येन केनापि
९. सूक्तयः। कक्षा दशमी। शेमुषी। पञ्चमः श्लोकः यत् प्रोक्तं येन केनापि तस्य तत्त्वार्थनिर्णयः।कर्तुं शक्यो भवेद्येन स विवेक इतीरितः॥५॥ शब्दार्थः – यत् – जो भी प्रोक्तम् – कथितम्। कहा गया है येन – जिस केन – किसी ने अपि – भी…
१०.०९ सूक्तयः। ०४. विद्वांस एव लोकेऽस्मिन्
९. सूक्तयः। कक्षा दशमी। शेमुषी चतुर्थः श्लोकः विद्वांस एव लोकेऽस्मिन् चक्षुष्मन्तः प्रकीर्तिताः।अन्येषां वदने ये तु ते चक्षुर्नामनी मते॥४॥ शब्दार्थः – विद्वांसः – विद्यावन्तः। ज्ञानवन्तः। विद्वान लोग एव – ही लोके – संसारे। विश्वे। दुनिया में अस्मिन् – एतस्मिन्। इस चक्षुष्मन्तः –…
१०.०९ सूक्तयः। ०२. अवक्रता यथा चित्ते
९. सूक्तयः कक्षा दशमी। शेमुषी द्वितीयः श्लोकः अवक्रता यथा चित्ते तथा वाचि भवेद् यदि। तदेवाहुः महात्मानः समत्वमिति तथ्यतः॥ शब्दार्थः – अवक्रता – सरलता। सीधापन, टेढा ना होना यथा – यादृशी। जैसे चित्ते – मनसि। मन में तथा – तादृशी। वैसे वाचि –…
१०.०९ सूक्तयः। ०३. त्यक्त्वा धर्मप्रदां वाचम्
३. सूक्तयः कक्षा दशमी। शेमुषी तृतीया सूक्तिः त्यक्त्वा धर्मप्रदां वाचं परुषां योऽभ्युदीरयेत्।परित्यज्य फलं पक्वं भुङ्क्तेऽपक्वं विमूढधीः॥३॥ शब्दार्थः – त्यक्त्वा – त्यागं कृत्वा। परित्यज्य। छोडकर धर्मप्रदाम् – धर्म का ज्ञान देने वाली वाचम् – वाणीम्। बात को परुषाम् – कटुवाक्यानि। कठोरां…
१०.०९ सूक्तयः। ०१. पिता यच्छति पुत्राय
०९. सूक्तयः। कक्षा दशमी। शेमुषी। सर्वप्रथम पाठ का शीर्षक समझते हैं। पाठ का शीर्षक है – सूक्तयः। इसका विच्छेद ऐसे हो सकता है – सु + उक्तयः। इन दोनों शब्दों के सन्धि में सवर्णदीर्घ हो कर सूक्तयः ऐसा शब्द बन…